Skenderbegov šlem
i Skenderbegov mač
Skenderbegov šlem i Skenderbegov mač spadaju među najistaknutija dela Carskog lovačkog trezora i oružarnice u Muzeju istorije umetnosti u Beču. Još od kraja 16. veka, šlem i mač se povezuju sa Đurađem Kastriotom, poznatijim kao Skenderbeg (1405-1468). Tokom 20. veka nastali su brojni mitovi vezani za ove predmete. Ova stranica pruža osnovne informacije o ovim predmetima u lako dostupnom obliku.
Skenderbegov šlem
Šlem je fragment italijanskog borbenog šlema (čelata) s kraja 15. veka. Oko šlema je postavljena bakarna traka na kojoj je kasnogotički natpis „Inperatorebt“. Natpis je podeljen sa šest cvetnih rozeta.
„Inperator“ (takođe „Imperator“) je počasna titula koja potiče od latinskog imperare (vladati, zapovedati). U srednjem veku se uglavnom koristila za careve i kraljeve.
Na šlemu je, kao čelenka (ukras za šlem), pričvršćena kozja glava od pozlaćenog bakarnog lima. Kozje oči su verovatno nekada bile ukrašene umetcima od obojenog stakla ili kamena.
Skenderbegov šlem, 2. polovina 15. veka, Muzej istorije umetnosti Beč, Carski lovački trezor i oružarnica, inv. br. A 127 © KHM-Museumsverband
Skenderbegov mač
Mač je verovatno delo islamskih stvaralaca iz 15. veka. Široko sečivo ima dve oštrice i zaobljeno je na kraju. Na prednjoj strani, u osnovi sečiva, nalazi se zlatni ornament u obliku listova sa medaljonom. Ovaj medaljon prikazuje linijarnu dekoraciju, koji imitira oblik arapskog pisma.
Pretpostavlja se da je drška dodatak iz 16. veka. Korice mača su napravljene od riblje kože i imaju utisnut linijski ukras. Na njima se nalazi crveni natpis „Scänderwech“.
Skenderbegov mač, 15. vek, Muzej istorije umetnosti Beč, Carski lovački trezor i oružarnica, inv. br. A 550 © KHM-Museumsverband
Skenderbegov značaj u renesansi
Đurađ Kastriota, poznat kao Skenderbeg, uspešno je predvodio hrišćanski otpor protiv napada Osmanskog carstva sredinom 15. veka na visoravni oko Kruje (Albanija).
Zbog uspeha u borbi protiv vojno nadmoćnog sultana još za života je stekao slavu i priznanje širom Evrope. Nakon njegove smrti, njegova dela su nastavila da odjekuju kroz biografije i portrete.
U kasnom 16. veku, ova slava je takođe dovela do toga da je Skenderbegova ličnost uvrštena u takozvanu Oružarnicu heroja u zamku Ambras kod Inzbruka.
Nadvojvoda Ferdinand II od Austrije (1529. do 1595.), brat cara Maksimilijana II (1527. do 1576.), ovde je čuvao veliki broj oklopa i oružja, koji su poticali iz vlasništva poznatih vladara i vojnih zapovednika njegovog i prethodnih vremena, kao i dela, koja su u to vreme pripisivana ovim ličnostima.
Skenderbegovi predmeti u zamku Ambras
Šlem i mač su prvi put dokumentovani 1593. godine. Pominju se u tadašnjem inventaru kolekcije Ferdinanda II u zamku Ambras kod Inzbruka: „Đurađ Skenderbeg, šlem i dva mača”. Drugi, ovde pomenuti, mač nije sačuvan.
Nekoliko godina kasnije, 1596. godine, predmeti su detaljnije opisani u inventaru zaostavštine nadvojvode: „Đurađ Skenderbeg, sjajno uglačan šlem sa pozlaćenim prstenom, na kojem je kozja glava sa rogovima, kao i dva mača: jedan u kožnim koricama, za koji se veruje da je pravi zbog svoje težine i krvi koja se još uvek vidi; drugi u koricama od somota, koji je takođe poštovan pod Skenderbegovim imenom.“
Nejasno je koji se od dva ovde opisana mača može poistovetiti sa onim koji je do danas sačuvan. Na maču Inv. br. A 550 nema tragova krvi pomenutih u ovom istorijskom unosu u inventaru.
Prvi slikovni prikaz šlema i sačuvanog mača nalazi se na portretu Skenderbega u ilustrovanom katalogu kolekcije oklopa u zamku Ambras iz 1601. godine, poznatijem kao Armamentarium Heroicum. Na ovom portretu Skenderbeg drži mač. Šlem je položen na zemlju ispred njega.
Još jedan Skenderbegov portret (bez šlema i mača) bio je deo galerije portreta Ferdinanda II u zamku Ambras. Galerija je obuhvatala nekoliko stotina portreta malog formata poznatih muškaraca i žena iz perioda renesanse.
1806. iz zamka Ambras u Beč
Šlem i mač su ostali u zamku Ambras od kasnog 16. veka do 1806. godine. Tada su, tokom Napoleonovih ratova, zajedno sa celokupnom kolekcijom dvorca Ambrasa preneseni u Beč.
U Beču su bili izloženi u donjem Belvedereu od 1814. Godine. Godine 1889., postali su deo carske umetničke kolekcije u novoosnovanom Muzeju istorije umetnosti.
Ambras predmeti pre Ambrasa
Postoje mnoge pretpostavke o tome gde je nadvojvoda Ferdinand nabavio ova dela u periodu oko 1580/90. Međutim, nije sačuvan nijedan izvor o poreklu ovih predmeta, na primer iz poseda vojvode od Urbina ili porodice Sforca. Pretpostavke o tome gde su se šlem i mač nalazili tokom ranijeg perioda – na primer, prodaja od strane Skenderbegove udovice – nisu arhivski dokazane.
Drugi Skenderbegov mač
Još jedno delo iz bečke kolekcije nekada je dovođeno u vezu sa imenom Skenderbeg – veliki ratni nož (inv. br. A 145), koji je sada izložen u hali II Carskog lovačkog trezora i oružarnice. Reč je o južnonemačko-austrijskom delu iz perioda oko 1490. godine. Na oštrici su urezane loze i krst.
Ratni nož potiče iz starog inventara bečke carske oružarnice, gde je bio izložen u 19. veku uz oznaku pripadnosti Skenderbegu. Poput šlema i mača, krajem 19. veka premešten je u muzej istorije umetnosti.
Veliki ratni nož, južnonemačko-austrijski, oko 1490., Muzej istorije umetnosti Beč, Carski lovački trezor i oružarnica, inv. br. A 145 © KHM-Museumsverband
